امروزه که همه چیز به اینترنت و شبکه های پیچیده وابسته شده، یه سوال مهم پیش میاد: چطور می تونیم مطمئن بشیم که شبکه هامون همیشه آماده و سالم هستن؟ از طرف دیگه، امنیت این شبکه ها هم یه دغدغه ی بزرگه. خیلی ها فکر می کنن نظارت بر شبکه و نظارت امنیتی شبکه یکیه، اما این دو موضوع تفاوت های کلیدی دارن. توی این مقاله، قراره با هم بررسی کنیم که این تفاوت ها چیه و چرا هر کدوم اهمیت خاص خودشون رو دارن. اگه دوست داری بدونی چطور می شه هم شبکه ای با عملکرد عالی داشت و هم از امنیتش مطمئن بود، تا انتهای این مقاله با ما باش!

نظارت بر شبکه چیست؟

نظارت بر شبکه (Network Monitoring) یعنی استفاده از نرم افزارهای خاصی که به شما کمک می کنه تا همیشه وضعیت شبکه کامپیوتری تون رو زیر نظر داشته باشید. این نرم افزارها عملکرد شبکه رو چک می کنن و نقشه ای از اون ترسیم می کنن که در اون همه چیز دقیقاً مشخصه. به این ترتیب، تیم های IT می تونن به طور کامل ببینن که اجزای مختلف شبکه چطور کار می کنن، برنامه ها چقدر خوب اجرا می شن و زیرساخت های IT چقدر کارآمد هستن. این دید کلی باعث می شه که بتونن سلامت شبکه رو رصد کنن، مشکلات رو قبل از اینکه بزرگ بشن شناسایی کنن و جریان داده ها رو بهینه کنن.

سیستم نظارت بر شبکه مثل یه نگهبان دائمیه که همه دستگاه ها و منابع شبکه رو چک می کنه، چه این منابع در محل کار شما باشن، چه در دیتاسنترها یا حتی در فضای ابری. مثلاً این سیستم می تونه متوجه بشه که پردازشگرهای سرور بیش از حد کار می کنن، یا سوئیچ ها و روترها دارن خطاهای زیادی تولید می کنن، یا اینکه ترافیک شبکه ناگهان زیاد شده. یکی از ویژگی های مهم این سیستم ها اینه که وقتی مشکلی پیدا می شه، فوراً به مدیران شبکه هشدار می ده.

علاوه بر این، این سیستم ها داده های شبکه رو جمع آوری می کنن تا ترافیک شبکه رو تحلیل کنن و عملکرد و دسترسی شبکه رو بررسی کنن. یکی از روش های رایج برای شناسایی مشکلات اینه که حدآستانه هایی تعیین بشه که وقتی شبکه از اون ها عبور کرد، بلافاصله هشدار ارسال بشه. بعضی از این حدآستانه ها ساده و ثابت هستن، اما سیستم های پیشرفته تر از یادگیری ماشین استفاده می کنن تا عملکرد عادی شبکه رو بر اساس ساعت های مختلف روز و روزهای هفته بسنجن و هشدارهایی بده که دقیق تر و کاربردی تر هستن.

شرکت ها معمولاً نظارت بر شبکه رو در یک مرکز عملیات شبکه (NOC) انجام می دن، جایی که همه دستگاه های شبکه و ارتباطات بین اون ها رو بدون اینکه کاربران نهایی متوجه بشن، تحت نظر دارن.

[note]

شاید این مقاله هم برات جذاب باشه:

شبکه های کامپیوتری چیست؟ (معرفی 7 شغل پردرآمد در حوزه شبکه )

[/note]

چرا نظارت بر شبکه ضروری است؟

وقتی شبکه از کار می افته، ممکنه کل کار یه شرکت دچار اختلال بشه، که این یعنی از دست دادن مشتریان، کاهش بهره وری کارکنان و از دست دادن پول. تحقیق ها نشون داده که ۹۱٪ از شرکت های متوسط و بزرگ گفتن که فقط یک ساعت از کار افتادن IT می تونه حداقل ۳۰۰ هزار دلار بهشون ضرر بزنه. بعضی ها هم گفتن که این ضرر حتی به میلیون ها دلار می رسه.

اگه روی نرم افزار نظارت بر شبکه سرمایه گذاری کنید، در واقع دارید یه روش پیشگیرانه برای حفظ سلامت شبکه و اطمینان از آپ تایم حداکثری شبکه تون به کار می گیرید. این یعنی قبل از اینکه کاربرانتون مشکلی رو گزارش بدن، شما از وجودش مطلع می شید و می تونید سریعاً اون رو برطرف کنید.

انواع ابزارهای نظارت بر شبکه

به طور کلی، سه نوع اصلی از ابزارهای نظارت بر شبکه وجود داره:

• ابزارهای مبتنی بر SNMP: این ابزارها از پروتکل ساده مدیریت شبکه (SNMP) استفاده می کنن تا با سخت افزارهای شبکه ارتباط برقرار کنن. این ابزارها وضعیت لحظه ای و استفاده از منابعی مثل پردازشگر (CPU)، مصرف حافظه، میزان داده های ارسالی و دریافتی و سایر معیارها رو بررسی می کنن. SNMP یکی از پرکاربردترین پروتکل های نظارت بر شبکه هست. همچنین برای سرورهای ویندوز از پروتکل Windows Management Instrumentation (WMI) و برای سرورهای یونیکس و لینوکس از Secure Shell (SSH) استفاده می شه.
• ابزارهای مبتنی بر Flow: این ابزارها جریان ترافیک شبکه رو زیر نظر می گیرن تا آمار و اطلاعاتی درباره پروتکل ها و کاربران ارائه بدن. بعضی از این ابزارها حتی دنباله بسته های داده رو هم بررسی می کنن تا مشکلات عملکردی بین دو آدرس IP رو شناسایی کنن. این ابزارها داده های جریان ترافیک رو جمع آوری و به یه مرکز پردازش و ذخیره سازی ارسال می کنن.
• راه حل های نظارت فعال شبکه: این ابزارها بسته هایی رو به شبکه تزریق می کنن و قابلیت هایی مثل دسترسی انتها به انتها، زمان رفت و برگشت، پهنای باند، از دست دادن بسته ها و میزان استفاده از لینک رو اندازه گیری می کنن. این راه حل ها با انجام و اندازه گیری تراکنش های لحظه ای از دید کاربر، به شناسایی سریع تر و دقیق تر خرابی ها و کاهش عملکرد کمک می کنن.

علاوه بر این ها، دو روش برای نظارت بر شبکه وجود داره: نظارت با عامل و نظارت بدون عامل. نظارت با عامل به این معنیه که یه نرم افزار کوچیک روی دستگاه مورد نظر نصب می شه تا عملیات مانیتورینگ رو انجام بده. در مقابل، نظارت بدون عامل (که از پروتکل های SNMP و SSH استفاده می کنه) نیازی به نصب نرم افزار نداره و نرم افزار نظارت مستقیماً به دستگاه وارد می شه و کارش رو انجام می ده.

ابزارهای نظارت بر شبکه چگونه کار می کنند؟

وقتی از یه ابزار نظارت بر شبکه استفاده می کنی، اولین قدم اینه که مشخص کنی کدوم دستگاه های شبکه رو می خوای مانیتور کنی و چه معیارهایی رو باید بررسی کنی. بعدش، باید تصمیم بگیری که هر چند وقت یه بار این بررسی ها انجام بشه. مثلاً، نظارت روی روترها، سوئیچ ها و سرورها معمولاً بیشتر انجام می شه، چون این دستگاه ها برای کسب وکار خیلی حیاتی هستن.

بعد از تنظیم این موارد، ابزارهای نظارت بر شبکه شروع به اسکن مشکلات احتمالی شبکه می کنن. این اسکن می تونه به سادگی یه پینگ باشه تا مطمئن بشه یه دستگاه در دسترسه، یا ممکنه به بررسی های پیچیده تری مثل نظارت بر دسترسی فایروال، استفاده از پهنای باند، مصرف منابع، زمان آپ تایم و تغییرات ناگهانی در ترافیک شبکه بپردازه. این ابزارها مطمئن می شن که سوئیچ ها، روترها، سرورها، فایروال ها و سایر نقاط شبکه به خوبی کار می کنن و داده ها رو بدون مشکل منتقل می کنن. همچنین، کارهایی مثل متعادل سازی بار شبکه و بررسی نرخ خطاهای بالا هم انجام می دن.

این ابزارها یه تصویر کلی از زیرساخت شبکه رو به شما نشون می دن که توی داشبوردهای قابل تنظیم نمایش داده می شه. این داشبوردها نمودارهای عملکرد لحظه ای و گزارش هایی رو ارائه می کنن که نشون می ده اجزای شبکه چطور کار می کنن و آیا پارامترهای غیرعادی وجود داره که نیاز به بررسی بیشتر داشته باشه.

وقتی این ابزارها مشکلی پیدا می کنن که نیاز به توجه داره، از طریق ایمیل یا پیامک به مدیران شبکه اطلاع می دن. همچنین، این هشدارها رو با ابزارهای عملیاتی IT مثل سیستم های AIOps هم به اشتراک می ذارن تا مشکل سریع تر حل بشه.

مزایای استفاده از نرم افزارهای نظارت بر شبکه

استفاده از نرم افزارهای نظارت بر شبکه یه دید کلی و شفاف از تمام دستگاه های متصل به شبکه و نحوه حرکت داده ها بین اون ها به شما می ده. این ابزارها به شما اطلاعات پایه ای می دن که می تونید باهاشون عملکرد شبکه رو به طور خودکار بررسی کنید و هر نوع کاهش سرعت یا مشکل رو سریعاً شناسایی کنید. این اطلاعات روی یه داشبورد نمایش داده می شه و مدیران شبکه می تونن خیلی راحت مشکلات رو پیدا کنن، دلیلش رو متوجه بشن و تصمیم بگیرن چه کسی باید اون رو برطرف کنه.

یه مزیت بزرگ این ابزارها اینه که وقتی مشکلی تو شبکه پیش میاد، خیلی سریع تر می تونید اون رو حل کنید. اگه زودتر متوجه مشکل بشید، می تونید سریع تر هم اون رو رفع کنید که این یعنی صرفه جویی در زمان و هزینه. این ابزارها کمک می کنن تا مشکلات رو قبل از اینکه به کارتون آسیب بزنه، شناسایی و برطرف کنید. اینجوری زمان های خرابی کاهش پیدا می کنه، کارکنان همیشه به منابع مورد نیازشون دسترسی دارن و مشتری ها هم همیشه می تونن از خدمات و وب سایت های شما استفاده کنن. علاوه بر این، این ابزارها داده های قدیمی رو هم ذخیره می کنن تا بتونید مشکلات گذشته رو بررسی کنید و از تکرار اون ها جلوگیری کنید.

این نرم افزارها ابزارها و قابلیت های مدیریتی قابل اعتمادی در اختیار شما می ذارن، از جمله قالب هایی که از قبل برای برندهایی مثل Cisco و Juniper آماده شدن. این قالب ها کمک می کنن تا همه چیز درست کار کنه و شما رو در رعایت استانداردهای صنعتی و مقررات دولتی یاری می کنن. همچنین، می تونن انحرافات و نشونه های اولیه یه حمله سایبری رو هم شناسایی کنن. این ابزارها به شما کمک می کنن تا عملکرد شبکه تون رو پیگیری و ارزیابی کنید، که این می تونه تو تعیین اهداف و بهبود عملکرد شبکه به شما کمک کنه. همه این ها باعث می شه همیشه یک قدم جلوتر باشید.

ابزارهای مدرن نظارت بر شبکه از شبکه های جدیدتر و پیچیده تر که برای اجرای برنامه های پیشرفته طراحی شدن، پشتیبانی می کنن. این شبکه های جدید به روش های پیشرفته تری برای جمع آوری و تحلیل داده های عملکردی نیاز دارن و همزمان از روش های قدیمی مثل SNMP هم پشتیبانی می کنن. این پشتیبانی همزمان از شبکه های قدیمی و جدید، به تیم های فنی کمک می کنه تا به درستی برنامه ریزی کنن و به نسل جدید شبکه ها منتقل بشن.

نظارت بر شبکه همچنین به شما کمک می کنه تا شبکه های در حال رشد و پیچیده تر شدن رو بهتر مدیریت کنید. با افزایش دستگاه های متصل به اینترنت (مثل IoT)، شبکه ها بزرگتر و پیچیده تر می شن. استفاده از خودکارسازی در نظارت بر شبکه باعث می شه که تیم IT شما کارهای دستی کمتری انجام بده و بتونه روی پروژه های مهم تر تمرکز کنه. این یعنی استفاده بهینه تر از منابع و وقت.

چالش های نظارت بر شبکه

شبکه های امروزی به قدری بزرگ و پیچیده شدن که هر ثانیه میلیون ها بسته داده ازشون عبور می کنه. برای اینکه مهندس ها بتونن مشکلات شبکه رو حل کنن، معمولاً از روش های سنتی مثل بررسی لاگ های جریان ترافیک بین دو آدرس IP استفاده می کنن، یا با استفاده از SSH به سرورها وصل می شن و از راه دور به تجهیزات شبکه دسترسی پیدا می کنن تا مشکلات رو تشخیص بدن. اما این روش ها برای شبکه های بزرگ کارایی ندارن، چون فقط اطلاعات محدودی درباره سلامت شبکه ارائه می دن و داده های مربوط به برنامه ها و زیرساخت ها که ممکنه دلیل اصلی مشکلات باشن رو پوشش نمی دن.

یکی دیگه از چالش های بزرگ، وقتی پیش میاد که شرکت ها به سمت استفاده از فضای ابری (cloud) می رن. این انتقال باعث می شه شبکه ها پیچیده تر بشن، چون زیرساخت ها و بارهای کاری ابری دائم در حال تغییر و جابه جایی هستن. مثلاً، نمونه های ابری ممکنه بر اساس نیاز کاربران به سرعت ایجاد بشن و ناپدید بشن. این تغییرات باعث می شه که آدرس های IP هم دائماً تغییر کنه، که ردیابی ارتباطات شبکه رو با استفاده از اطلاعات IP-to-IP خیلی سخت می کنه. علاوه بر این، چون زیرساخت های ابری توسط ارائه دهندگان خدمات ابری مدیریت می شن، شما همیشه کنترل کاملی روی شبکه ندارید و ممکنه مجبور بشید بارهای کاری رو به مناطق دیگه منتقل کنید تا از مشکلات جلوگیری کنید تا زمانی که اون ها برطرف بشن.

موارد استفاده اصلی برای نظارت بر شبکه

نظارت بر دیتاسنتر: مهندسان شبکه می تونن با استفاده از نظارت بر شبکه، داده های لحظه ای از دیتاسنترهاشون جمع آوری کنن و تنظیم کنن که در صورت بروز مشکلاتی مثل خرابی دستگاه، افزایش دما، قطع برق یا مشکل ظرفیت شبکه، هشدارهایی دریافت کنن.

نظارت بر شبکه ابری: شرکت هایی که خدماتشون رو روی فضای ابری میزبانی می کنن، می تونن از ابزارهای نظارت بر شبکه استفاده کنن تا مطمئن بشن که برنامه ها و سرویس های مختلف به خوبی با هم ارتباط دارن. همچنین، این ابزارها به مهندسان کمک می کنه تا هزینه های شبکه ابری رو بهتر درک کنن، مثلاً با تحلیل اینکه چه مقدار ترافیک بین مناطق مختلف عبور می کنه یا چقدر از ترافیک توسط ارائه دهندگان مختلف ابری مدیریت می شه.

نظارت بر برنامه های کانتینری: کانتینرها به تیم های فنی این امکان رو می دن که برنامه ها رو برای سیستم عامل های مختلف بسته بندی و ارائه کنن. مهندسان اغلب از ابزارهایی مثل Kubernetes برای مدیریت و اجرای این برنامه های توزیع شده استفاده می کنن. چه این برنامه ها روی سرورهای محلی باشن و چه در فضای ابری، نظارت بر شبکه به تیم ها کمک می کنه تا مطمئن بشن اجزای مختلف برنامه ها به درستی با هم در ارتباط هستن.

نظارت در محیط های ترکیبی: شرکت هایی که از ترکیب دیتاسنترهای داخلی و فضای ابری برای میزبانی خدماتشون استفاده می کنن، به هر کدوم از این روش های نظارت بر شبکه نیاز دارن. این ابزارها به شما یه دید یکپارچه از وضعیت شبکه داخلی و ابری و سلامت داده هایی که بین این دو محیط جریان دارن، می دن. این نوع نظارت معمولاً زمانی استفاده می شه که یه سازمان در حال انتقال به فضای ابریه.

تفاوت بین نظارت بر شبکه و نظارت امنیتی شبکه

نظارت بر شبکه با نظارت امنیتی شبکه یکی نیست. وقتی از نظارت امنیتی شبکه صحبت می کنیم، منظورمون اینه که سازمان ها دارن تلاش می کنن تا شبکه شون رو از دسترسی های غیرمجاز، سوءاستفاده و سرقت محافظت کنن. اما نظارت بر شبکه بیشتر به این منظور انجام می شه که مطمئن بشیم شبکه همیشه در دسترسه و به بهترین شکل کار می کنه.

البته، هدف اصلی نظارت بر شبکه امنیت نیست، ولی ابزارهای پیشرفته ای که برای نظارت بر عملکرد شبکه استفاده می شن، می تونن کمک کنن تا بفهمیم دستگاه های امنیتی شبکه دارن درست کار می کنن یا نه. بعضی از این ابزارها حتی نرم افزارهای مدیریت تنظیمات هم دارن که به شما کمک می کنه با تنظیمات خودکار، امنیت و پایداری شبکه تون رو بهتر کنید.

داشتن دید دقیق از اینکه شبکه تون چطور کار می کنه، می تونه بهتون کمک کنه نشونه های اولیه از حملات یا نفوذها رو سریع تر تشخیص بدید. وقتی نرم افزار نظارت بر شبکه متوجه انحرافات عملکردی می شه، تیم IT شما می تونه راحت تر تهدیدات شبکه رو شناسایی و مشکلاتی مثل نفوذ داده ها و حملات دیگه رو رفع کنه.

سوالات متداول

۱. نظارت بر شبکه به چه معناست؟

نظارت بر شبکه به فرایند پیگیری و بررسی عملکرد شبکه، از جمله دستگاه های متصل، ترافیک داده و سایر عناصر، برای اطمینان از عملکرد صحیح و بهینه گفته می شه.

۲. نظارت امنیتی شبکه چیه؟

نظارت امنیتی شبکه به فرایند شناسایی و جلوگیری از دسترسی های غیرمجاز، حملات سایبری و سوءاستفاده های احتمالی از شبکه اشاره داره.

۳. آیا نظارت بر شبکه شامل امنیت هم می شه؟

در حالی که هدف اصلی نظارت بر شبکه بهینه سازی عملکرد شبکه هست، برخی ابزارهای نظارت بر شبکه امکاناتی برای بررسی سلامت دستگاه های امنیتی و شناسایی نشونه های اولیه حملات رو هم دارن.

۴. چرا باید نظارت بر شبکه و نظارت امنیتی رو جداگانه انجام داد؟

چون هر کدوم هدف های خاص خودشون رو دارن. نظارت بر شبکه بیشتر روی کارایی و دسترسی تمرکز داره، در حالی که نظارت امنیتی به محافظت از شبکه در برابر تهدیدات اختصاص داره.

۵. چطور می تونم مطمئن بشم که شبکه ام امن و پایدار هست؟

بهترین راه استفاده همزمان از ابزارهای نظارت بر شبکه و نظارت امنیتی هست تا هم از عملکرد و هم از امنیت شبکه تون مطمئن بشید.

جمع بندی

حالا که تفاوت های بین نظارت بر شبکه و نظارت امنیتی شبکه رو شناختید، می دونید که هر کدوم چه نقشی توی سلامت و امنیت شبکه دارن. نظارت بر شبکه به شما کمک می کنه که همیشه شبکه تون در دسترس باشه و به بهترین شکل ممکن کار کنه، در حالی که نظارت امنیتی از اطلاعات و منابع شما در برابر تهدیدات محافظت می کنه. با به کارگیری هر دو این رویکردها، می تونید مطمئن باشید که شبکه تون هم امنه و هم کارآمد. حالا وقتشه که با داشتن این دانش، بهبود و امنیت شبکه تون رو به سطح بالاتری ببرید!