وقتی داری تو اینترنت گشت وگذار می کنی یا درباره تکنولوژی های پشت صحنه ش می خونی، احتمالاً به این اسم برخوردی: HTTP. HTTP مخفف Hypertext Transfer Protocol یا همون پروتکل انتقال ابرمتن هست که درواقع ستون فقرات وب به حساب میاد. این پروتکل، مثل یه قانون جهانی برای انتقال اطلاعات متنی توی اینترنت عمل می کنه. جالبه بدونی که همین سایتی که درباره HTTP داری ازش یاد می گیری، خودش از HTTP استفاده می کنه!

یه نگاه کوتاه به تاریخچه HTTP

اولین نسخه HTTP که عرضه شد، HTTP/0.9 بود. این نسخه رو یه آدم خفن به اسم تیم برنرز لی تو سال ۱۹۸۹ ساخت. نسخه رسمی HTTP/0.9 تو سال ۱۹۹۱ منتشر شد. ولی خب این نسخه خیلی محدود بود و فقط می تونست یه کارهای ساده مثل نمایش صفحات وب رو انجام بده. یعنی نمی تونستی چیزهای پیچیده تری مثل کوکی ها یا درخواست های پیچیده تر رو ازش انتظار داشته باشی.

تا اینکه سال ۱۹۹۶ نسخه HTTP/1.0 عرضه شد و امکانات جدیدی مثل درخواست های POST رو اضافه کرد. حالا دیگه می شد بیشتر از یه صفحه وب هم ارسال کرد! ولی هنوز با اون چیزی که الان استفاده می کنیم خیلی فاصله داشت.

بعدش نسخه HTTP/1.1 تو سال ۱۹۹۷ اومد که کلی قابلیت جدید داشت، مثل استفاده از کوکی ها و ارتباطات مداوم. این نسخه حتی تو سال های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۷ هم به روزرسانی شد.

آخرین تحول بزرگ تو این زمینه، سال ۲۰۱۵ اتفاق افتاد که HTTP/2 منتشر شد. این نسخه تمرکز زیادی روی افزایش سرعت و کارایی داشت و امکان های جدیدی مثل Server Sent Events و ارسال همزمان چند درخواست رو به وجود آورد. با اینکه این نسخه هنوز نسبتاً جدیده، ولی فقط نصف سایت ها ازش استفاده می کنن.

HTTP/3: نسخه جدید HTTP

حالا می رسیم به HTTP/3، یا همون HTTP روی QUIC که خیلی با نسخه های قبلی فرق داره. HTTP معمولاً از یه پروتکل قدیمی به اسم TCP استفاده می کرد که تو سال ۱۹۷۴ ساخته شده بود. وقتی TCP به وجود اومد، هیچ کس فکرش رو نمی کرد که اینترنت انقدر رشد کنه. TCP با محدودیت هایی که داشت، سرعت و امنیت HTTP رو کند کرده بود. اما حالا با اومدن HTTP/3 دیگه این محدودیت ها برداشته شده.

HTTP/3 به جای TCP از یه پروتکل جدید به اسم QUIC که توسط گوگل تو سال ۲۰۱۲ ساخته شده، استفاده می کنه. این پروتکل کلی ویژگی جدید به HTTP اضافه کرده و تجربه کاربری رو خیلی بهتر کرده.

HTTP/3 چیه؟

HTTP/3 جدیدترین و پیشرفته ترین نسخه از پروتکل انتقال ابرمتن (همون HTTP) هست. اگه بخوایم خیلی ساده توضیح بدیم، HTTP/3 یه سری قوانین و قواعده که مشخص می کنه چطور دستگاه ها توی اینترنت با هم ارتباط برقرار کنن و اطلاعات رد و بدل کنن. مثلاً وقتی توی مرورگرت (همون کلاینت) یه سایت رو باز می کنی، مرورگرت یه درخواست به سرور می فرسته و سرور هم جواب می ده و محتوای اون صفحه رو برات لود می کنه.

با پیشرفت اینترنت، قوانین انتقال اطلاعات هم نیاز دارن که آپدیت بشن تا با سرعت و امنیت بیشتر انجام بشن. HTTP/3 هم یه نسخه ارتقاء یافته از HTTP/2 هست که باعث می شه تجربه گشت وگذار توی وب سریع تر، روان تر و امن تر بشه.

HTTP/3 چطوری کار می کنه؟

خب، برای اینکه بدونی HTTP/3 چطوری کار می کنه، باید بدونی که این نسخه از یه پروتکل جدید به اسم QUIC استفاده می کنه. این QUIC هم بر پایه UDP ساخته شده. حالا این یعنی چی؟ UDP یه پروتکل بدون اتصال هست، برخلاف TCP که توی HTTP/1 و HTTP/2 استفاده می شد. بدون اتصال بودن UDP باعث می شه که QUIC خیلی سریع تر ارتباط رو برقرار کنه.

وقتی مرورگرت می خواد به یه سرور وصل بشه، HTTP/3 یه handshake با QUIC شروع می کنه. به محض اینکه ارتباط برقرار شد، مرورگرت شروع می کنه به ارسال درخواست های HTTP (که در واقع بسته های کوچیک اطلاعات هستن) به سرور، اونم از طریق پروتکل QUIC. QUIC این بسته ها رو با استفاده از UDP می فرسته.

سرور درخواست ها رو پردازش می کنه و جواب ها رو هم دوباره توی قالب بسته های داده می فرسته. حتی می تونه چندتا پاسخ همزمان هم بفرسته. این یعنی اگه داری یه وب سایت پر از عکس و اسکریپت لود می کنی، مرورگر می تونه همشون رو باهم و همزمان بارگذاری کنه.

یه چیز خیلی باحال اینه که اگه مرورگرت قبلاً به همون سرور وصل شده باشه، گاهی اوقات می تونه توی همون اولین ارتباط (یا حتی بدون هیچ ارتباطی!) اتصال رو امن کنه. این به خاطر اینه که QUIC می تونه تو بعضی موارد با یه سفر رفت و برگشت (1-RTT) یا حتی بدون هیچ سفری (0-RTT) اتصال رو برقرار کنه. این یعنی کلی از زمان تأخیر کم می شه.

حالا اگه حین انتقال اطلاعات یه بسته گم بشه، QUIC بدون اینکه منتظر تایم اوت بمونه، بسته ی گم شده رو تشخیص می ده و سریع دوباره ارسال می کنه. برخلاف TCP که اگه یه مشکلی پیش بیاد، کل ارتباط رو کند می کنه. این یعنی اگه یه مشکلی توی شبکه پیش بیاد، ارتباط توی HTTP/3 کند نمی شه.

یکی از ویژگی های دیگه HTTP/3 اینه که می تونه چند جریان داده رو به صورت موازی توی همون ارتباط ارسال کنه. یعنی اگه داری یه سایتی با کلی عکس و فایل لود می کنی، مرورگرت همشون رو با هم بارگذاری می کنه.

QUIC یه چیزی داره به اسم connection state یا همون وضعیت ارتباط، که کل زمان ارتباط بین مرورگر (کلاینت) و سرور رو دنبال می کنه. این وضعیت شامل چیزهایی مثل کنترل ازدحام، کلیدهای رمزنگاری و وضعیت امنیتیه. این یعنی مکالمات تکراری نمی شن و هیچ کس نمی تونه شنود کنه یا توی ارتباط دخالت کنه.

در نهایت، وقتی تبادل درخواست ها و پاسخ ها تموم شد، یا مرورگر یا سرور درخواست پایان ارتباط رو می ده و این پروسه توسط پروتکل QUIC مدیریت می شه.

HTTP/3 چه فرقی با نسخه های دیگه داره؟

تفاوت اصلی بین HTTP/3 و نسخه های قبلیش، توی تفاوت بین UDP و TCP هست. QUIC که روی UDP ساخته شده، خیلی از محدودیت های پروتکل قدیمی TCP رو دور زده. مثلاً توی HTTP/3 می تونی چندین جریان داده رو همزمان و موازی بفرستی، در حالی که توی نسخه های قبلی باید بیشتر منتظر می موندی.

یکی از ویژگی های باحال QUIC اینه که به طور پیش فرض امنیت داده ها رو با رمزنگاری فراهم می کنه. این باعث می شه که ارتباطات سریع تر و امن تر بشن، چون تعداد رفت و برگشت های لازم برای برقراری ارتباط (همون handshake) کمتر می شه.

در کل، QUIC و UDP تجربه وب گردی رو توی HTTP/3 خیلی سریع تر و امن تر می کنن، در مقایسه با HTTP/1.1 و HTTP/2. این نسخه جدید، علاوه بر بهبودهایی که نسخه های قبلی داشتن، کارایی رو بیشتر کرده:

مزایای HTTP/3

HTTP/3 امنیت، سرعت و پایداری اینترنت رو بهتر می کنه. درست مثل HTTPS که یه تونل امن بین مرورگر و سایت ایجاد می کنه، QUIC (و به طبع HTTP/3) هم داده هات رو از همون اول، یعنی لایه ی انتقال، رمزنگاری می کنه. این یعنی اطلاعاتی که توی لایه ی بالاتر (لایه ی اپلیکیشن) رد و بدل می شن، به طور پیش فرض امن هستن.

سرعت: همون طور که متوجه شدی HTTP/3 به خاطر استفاده از پروتکل QUIC که بر پایه ی UDP هست، صفحات وب و خدمات آنلاین رو سریع تر لود می کنه. QUIC به مرورگر این امکان رو می ده که چندین جریان داده رو به طور همزمان بفرسته، که باعث می شه زمان اتصال و تأخیر در انتقال داده ها کمتر بشه. حتی وقتی کاربر شبکش رو عوض می کنه (مثلاً از Wi-Fi به دیتای موبایل)، HTTP/3 همچنان سریع اتصال رو برقرار می کنه.

پایداری و مدیریت بهتر شبکه: HTTP/3 می تونه تخمین بزنه چقدر ظرفیت شبکه در هر دو جهت (ارسال و دریافت) در دسترسه. این کار باعث می شه جریان داده ها بهتر مدیریت بشه، از ترافیک سنگین جلوگیری بشه، و مشکلاتی مثل بافرینگ و کندی کمتر رخ بده.

نتیجه؟ کاربرها می تونن از وبگردی سریع تر، استریم های روان تر، بازی های آنلاین بدون لگ و انتقال امن تر اطلاعات لذت ببرن.

برای ارائه دهندگان محتوا: HTTP/3 یه مزیت بزرگ برای سایت ها و خدماتی که محتوای سنگین و با کیفیت بالا (مثل ویدیوهای HD) ارائه می دن، محسوب می شه. محتوا سریع تر و بدون قطعی به دست کاربران می رسه، که می تونه رضایت کاربرها رو بالا ببره و تعامل با سایت ها رو بیشتر کنه. همچنین، نگهداری سایت ها با HTTP/3 ساده تر می شه.

برای اپراتورهای شبکه: مدیریت منابع شبکه با HTTP/3 راحت تره. چون این پروتکل حتی موقع تغییر شبکه اتصال رو حفظ می کنه، قطعی ها کمتر می شه و تجربه کاربری بهتر می شه. از طرفی، بهینه تر شدن استفاده از منابع شبکه می تونه هزینه های زیرساخت رو هم کاهش بده.

معایب استفاده از HTTP/3 نسبت به HTTP/2 چیه؟

با این که HTTP/3 پیشرفته ترین پروتکل HTTP تا به حال هست، اما بی عیب نیست و مشکلاتی مثل پیچیدگی پیاده سازی، سازگاری و عیب یابی داره.

پیاده سازی HTTP/3 سخت تره چون به جای TCP از QUIC روی UDP استفاده می کنه. این یعنی برای سایت ها و سرورها کار بیشتری لازمه تا از HTTP/3 پشتیبانی کنن. به همین خاطر، هنوز همه مرورگرها و سرورها از HTTP/3 پشتیبانی نمی کنن. حتی اگه یه سایت از HTTP/3 پشتیبانی کنه، ممکنه بعضی از کاربرها نتونن ازش استفاده کنن چون مرورگرشون هنوز آپدیت نشده.

یه مشکل دیگه اینه که HTTP/3 اطلاعات بیشتری رو رمزنگاری می کنه، و این می تونه عیب یابی رو برای مهندسا سخت تر کنه. چون اطلاعات کمتری از ترافیک در دسترسه، پیدا کردن و رفع مشکلات ممکنه زمان برتر باشه. علاوه بر این، HTTP/3 منابع بیشتری از سرورها می گیره، پس ممکنه مدیریت حجم بالای کاربرها برای سرورها سخت تر بشه.

همچنین بعضی از تجهیزات شبکه مثل روترها هنوز بهینه سازی نشدن تا بتونن با روش ارسال داده در HTTP/3 خوب کار کنن.

آیا HTTP/3 در حال حاضر قابل استفاده هست؟

HTTP/3 هنوز به اندازه HTTP/2 فراگیر نشده. تا نوامبر ۲۰۲۳، حدود ۲۷.۱٪ از وب سایت ها از HTTP/3 استفاده می کردن.

خیلی از سرویس های بزرگ هم دارن این پروتکل جدید رو فعال می کنن تا سرعت و پایداری پلتفرم هاشون رو بهتر کنن. سرویس هایی مثل گوگل (شامل یوتیوب)، مایکروسافت، موزیلا، آمازون وب سرویسز، کلودفلر، فیس بوک و لینکدین جزو پیشتازان این تغییر هستن.

اما به عنوان کاربر، لازم نیست نگران این قضیه باشی. چون اگه مرورگرت از HTTP/3 پشتیبانی کنه، خودش به طور خودکار وقتی به یه سرور سازگار وصل می شه، از این پروتکل استفاده می کنه.

پشتیبانی مرورگرها از HTTP/3

همه مرورگرهای بزرگ یا به طور پیش فرض از HTTP/3 پشتیبانی می کنن یا این امکان رو دارن که توی تنظیماتشون فعال بشه. این مرورگرها شامل گوگل کروم (از نسخه ۸۷ به بعد)، موزیلا فایرفاکس (از نسخه ۸۸ به بعد)، مایکروسافت اج (کرومیوم ۸۷ به بعد)، سافاری (قابل فعال سازی از نسخه ۱۴ به بعد) و اوپرا (کرومیوم ۸۷ به بعد) هستن.

به احتمال زیاد، در آینده این پشتیبانی حتی گسترده تر هم می شه، چون مرورگرهای بزرگ الان دارن به طور جدی از این استاندارد جدید استفاده می کنن و مسیر آینده هم کاملاً مشخصه.

آیا باید HTTP/3 رو فعال کنی؟

اگه HTTP/3 برات در دسترسه، حتماً فعالش کن! چون باعث می شه سرعت وب گردیت بیشتر بشه، امنیتت بالا بره و ارتباطاتت پایدارتر بشن، مخصوصاً اگه مدام بین Wi-Fi و دیتای موبایل جابجا می شی یا از شبکه های ناپایدار استفاده می کنی. با فعال کردن HTTP/3 می تونی از لود سریع تر صفحات و تجربه روان تر اینترنت لذت ببری.

اگه صاحب یه سایت هستی، فعال کردن این استاندارد جدید می تونه عملکرد سایتت رو بهتر کنه و رضایت کاربران رو بالا ببره. البته، قبل از فعال سازی مطمئن شو که سرورها و شبکه توزیع محتوات (CDN) از HTTP/3 پشتیبانی می کنن.

سوالات متداول

1. HTTP/3 چه تفاوت هایی با HTTP/2 داره؟

HTTP/3 به جای TCP از پروتکل QUIC استفاده می کنه که بر پایه UDP هست. این باعث می شه ارتباطات سریع تر برقرار بشن، چند جریان داده به طور همزمان ارسال بشه و همچنین امنیت بهتری ارائه بشه. برخلاف HTTP/2 که هنوز از TCP استفاده می کنه، HTTP/3 به طور پیش فرض امنیت داده ها رو با رمزنگاری در لایه ی انتقال فراهم می کنه.

2. همه مرورگرها از HTTP/3 پشتیبانی می کنن؟

تقریباً همه مرورگرهای بزرگ مثل گوگل کروم، موزیلا فایرفاکس، مایکروسافت اج، سافاری و اوپرا از HTTP/3 پشتیبانی می کنن. بعضی مرورگرها به طور پیش فرض این پروتکل رو فعال دارن و بعضی دیگه این امکان رو در تنظیمات به کاربر می دن که فعالش کنه.

3. فعال کردن HTTP/3 برای صاحب سایت ها چه مزیتی داره؟

با فعال کردن HTTP/3، سایتت سریع تر بارگذاری می شه و تجربه کاربری روان تری ارائه می ده. این موضوع برای سایت هایی که محتوای سنگین یا رسانه های باکیفیت بالا دارن، خیلی مهمه. علاوه بر این، HTTP/3 می تونه رضایت کاربرها رو بیشتر کنه و کار نگهداری سایت رو ساده تر کنه.

4. HTTP/3 روی چه سرورهایی قابل پیاده سازیه؟

HTTP/3 برای پیاده سازی نیاز به سرورهایی داره که از QUIC و UDP پشتیبانی کنن. سرورهایی مثل کلودفلر و آمازون وب سرویسز از این پروتکل پشتیبانی می کنن و راه اندازی اون رو برای سایت ها و برنامه های مختلف آسون می کنن.

5. آیا HTTP/3 نیاز به تجهیزات شبکه خاصی داره؟

بله، بعضی از تجهیزات شبکه مثل روترها هنوز برای پشتیبانی از HTTP/3 و روش ارسال داده های اون بهینه سازی نشدن. با این حال، شبکه ها به مرور زمان سازگارتر می شن و مشکلات کمتری در این زمینه به وجود میاد.

جمع بندی

HTTP/3 با استفاده از پروتکل جدید QUIC و تکیه بر UDP، باعث شده تا تجربه وب گردی هم سریع تر و هم امن تر بشه. این پروتکل به طور پیش فرض امنیت داده ها رو افزایش می ده و ارتباطات رو حتی در شرایط ناپایدار شبکه بهبود می بخشه. همچنین برای سایت ها و ارائه دهندگان محتوا، HTTP/3 یه مزیت بزرگ در بهبود سرعت، عملکرد و رضایت کاربرها محسوب می شه. با اینکه HTTP/3 هنوز به طور کامل همه جا پیاده سازی نشده، ولی آینده وب رو به سمت سریع تر و پایدارتر شدن پیش می بره.