ساعت از نیمه شب گذشته و شما همچنان پشت مانیتور نشسته اید. چشم هایتان می سوزد، گردنتان خشک شده و فنجان قهوه ای که کنار کیبورد گذاشته اید، سرد و فراموش شده است.
این چندمین شب متوالی است که تا دیروقت کار می کنید؟ شاید به این فکر می کنید که این همه تلاش و فداکاری بالاخره به کجا ختم خواهد شد؟
مسعود کاویانی، دانشمند ارشد داده در فیلیمو، آپارات و کمپانی زبراکت آلمان با بیش از 15 سال تجربه در حوزه نرم افزار و هوشمندسازی، در مصاحبه اخیر خود به مسئله ای پرداخته که بسیاری از متخصصان حوزه فناوری با آن دست و پنجه نرم می کنند: فرسودگی شغلی یا همان برن اوت.
برن اوت چیست؟ این سؤالی است که بسیاری از متخصصان حوزه IT با آن مواجه می شوند. سندرم فرسودگی شغلی پدیده ای است که در سال های اخیر به ویژه در میان متخصصان حوزه فناوری اطلاعات شیوع یافته است. کاویانی در این خصوص می گوید:
«برن اوت یک حالت فرسودگی روانی و جسمی است که پس از مدت ها کار فشرده بدون استراحت کافی ایجاد می شود. به زبان ساده، وقتی مدام کار می کنید و به خودتان استراحت نمی دهید، در نهایت خالی می کنید.»
این پدیده زمانی رخ می دهد که افراد به مدت طولانی تحت فشار کاری قرار می گیرند و تعادل بین کار و زندگی خود را از دست می دهند.
در حوزه فناوری، جذابیت شغلی، پیشرفت مداوم و مزایای مالی باعث می شود بسیاری از متخصصان در کار خود غرق شوند.
طبق مطالعات انجام شده در سال های اخیر، حدود 65 درصد از متخصصان IT در ایران علائم خستگی مزمن ناشی از کار را گزارش کرده اند. همچنین بیش از 40 درصد برنامه نویسان ایرانی اذعان داشته اند که حداقل یک بار سندرم فرسودگی شغلی را تجربه کرده اند.
این آمار نشان می دهد که برن اوت در میان متخصصان فناوری اطلاعات ایران یک مشکل جدی است که نیازمند توجه ویژه می باشد.
استرس شغلی برنامه نویسان به دلایل متعددی بالاتر از سایر مشاغل است. در دنیای فناوری، مرز بین کار و زندگی شخصی اغلب مبهم است. بسیاری از متخصصان این حوزه به دلایل مختلفی مانند:
ساعات طولانی را به کار اختصاص می دهند.
کاویانی توضیح می دهد که چگونه این روند می تواند به فرسودگی منجر شود:
«بسیاری از ما که در حوزه تکنولوژی کار می کنیم، به خاطر علاقه مان به کار، چالش های جذاب و درآمد خوب، کم کم تمام زندگی مان را به کار اختصاص می دهیم. ناخودآگاه سایر جنبه های زندگی را کنار می گذاریم و تمام انرژی مان را صرف کار می کنیم.»
فرهنگ استارتاپی که در سال های اخیر در ایران رواج یافته، با شعار “سخت کار کن، سریع رشد کن” گاهی به تشدید خستگی مزمن برنامه نویسان منجر می شود. در این فرهنگ، کار کردن تا دیروقت و در تعطیلات به عنوان نشانه ای از تعهد و پشتکار تلقی می شود.
این در حالی است که مطالعات نشان می دهد بهره وری پس از حدود 35 ساعت کار هفتگی به طور قابل توجهی کاهش می یابد.
بر اساس تجربیات مسعود کاویانی و همکارانش، Burnout معمولاً پس از چند سال کار مداوم و فشرده بروز می کند. او معتقد است پس از حدود سه یا چهار سال کار بی وقفه، بسیاری از افراد دچار نوعی بحران معنا در زندگی می شوند.
آیا شما هم این نشانه های سندرم فرسودگی شغلی را تجربه کرده اید؟
فرسودگی شغلی معمولاً در چند مرحله پیشرفت می کند:
«بعد از سال سوم یا چهارم کار مداوم، بسیاری از متخصصان IT احساس می کنند زندگی شان معنای خود را از دست داده است. انگار در یک چرخه بی پایان گیر کرده اند،»
کاویانی می گوید. این حس زمانی ظاهر می شود که فرد از خود می پرسد:
«چرا من این همه ساعت کار می کنم؟ قبلاً برای حقوق صد میلیونی انگیزه داشتم، حالا که به صد و پنجاه میلیون رسیده، باز هم راضی نیستم. این پنجاه میلیون اضافه چه تغییری در کیفیت زندگی ام ایجاد کرده؟»
در این مرحله، انگیزه های مادی دیگر رضایت بخش نیستند و فرد احساس می کند در دام روزمرگی افتاده است.
درمان فرسودگی شغلی نیازمند اقدامات پیشگیرانه و مداخلات به موقع است. کاویانی بر اساس تجربه شخصی و توصیه های متخصصان باتجربه تر، راهکارهایی برای مقابله با فرسودگی شغلی ارائه می دهد:
یکی از مهم ترین توصیه های کاویانی برای جلوگیری از خستگی کاری این است که حتی در شلوغ ترین روزهای کاری، 20 تا 40 درصد از وقت خود را به فعالیت های غیرکامپیوتری اختصاص دهید. او تأکید می کند:
«حتی در پرمشغله ترین دوره های کاری تان، حداقل 20 تا 30 درصد وقت هفتگی خود را به فعالیت های غیرکاری و تفریحی اختصاص دهید. این زمان سرمایه گذاری برای حفظ سلامت روان و بهره وری بلندمدت شماست.»
چگونه می توانید این زمان را در برنامه شلوغ خود بگنجانید؟
برای ایجاد تعادل کار و زندگی، کاویانی تأکید می کند که فعالیت های جایگزین باید کاملاً متفاوت از کار با کامپیوتر باشند:
«به فعالیت هایی روی بیاورید که شما را کاملاً از فضای دیجیتال دور کند. ورزش، طبیعت گردی، یا هر فعالیتی که با کامپیوتر و صفحه نمایش ارتباطی ندارد، می تواند به بازیابی انرژی ذهنی شما کمک کند.»
او همچنین هشدار می دهد که حتی بازی های کامپیوتری نمی توانند جایگزین مناسبی باشند:
«بازی های کامپیوتری مانند کانتر استرایک را جایگزین استراحت واقعی نکنید. در این حالت، همچنان پشت سیستم هستید و مغز شما همچنان درگیر فضای دیجیتال است. شما نیاز دارید کاملاً از این فضا فاصله بگیرید.»
فعالیت های پیشنهادی برای برنامه نویسان:
یکی از عوامل اصلی استرس شغلی برنامه نویسان، عدم توانایی در گفتن “نه” و پذیرش بیش از حد مسئولیت است. تعیین مرزهای مشخص بین کار و زندگی شخصی ضروری است:
ممکن است در ابتدا فعالیت هایی مانند کوه نوردی یا ورزش برای یک برنامه نویس بی معنی به نظر برسد، اما کاویانی معتقد است:
«وقتی 3-4 سال به طور منظم به فعالیت های غیرکامپیوتری بپردازید، کم کم متوجه می شوید که زندگی ابعاد بسیار گسترده تری دارد و هویت شما فقط به شغل تان محدود نمی شود.»
جلوگیری از خستگی کاری نیازمند مهارت های مدیریت استرس است:
کاویانی تأکید می کند که این توصیه ها صرفاً نظرات شخصی او نیستند، بلکه حاصل تجربه متخصصان باتجربه تر در این حوزه است:
«این راهکارها فقط تجربیات شخصی من نیست، بلکه حاصل گفتگو با متخصصانی است که چهل یا پنجاه سال سن دارند و سال ها در این صنعت فعالیت کرده اند. آن ها این مسیر را پیش از ما طی کرده اند و تجربیات ارزشمندی دارند.»
او مشاهدات خود از همکارانی که دچار برن اوت شده اند را این گونه توصیف می کند:
«من همکارانی را دیده ام که سال های متمادی بدون وقفه و تفریح، فقط کار کرده اند و در نهایت به نقطه ای رسیده اند که کار برایشان هیچ معنا و مفهومی ندارد. انگار روح از کارشان رفته و فقط به یک فعالیت مکانیکی تبدیل شده است.»
فرسودگی شغلی تنها مسئولیت فردی نیست، بلکه سازمان ها نیز باید در پیشگیری از آن نقش فعالی داشته باشند:
فرسودگی شغلی یا برن اوت، چالشی جدی در دنیای فناوری است که می تواند کیفیت زندگی و بهره وری حرفه ای متخصصان را به شدت کاهش دهد. تجربه مسعود کاویانی و همکارانش نشان می دهد که ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی، کلید اصلی پیشگیری از این پدیده است.
برای جلوگیری از خستگی کاری و درمان فرسودگی شغلی، توصیه می شود:
به یاد داشته باشید که موفقیت پایدار در دنیای فناوری، نه تنها به مهارت های فنی، بلکه به توانایی حفظ سلامت جسمی و روانی در طول مسیر حرفه ای نیز بستگی دارد.
شما چه تجربه ای از مقابله با فرسودگی شغلی دارید؟ چه راهکارهایی برای حفظ تعادل بین کار و زندگی به شما کمک کرده است؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
۱۱۱
۵۲۰
۵۱۶
۵۲۱
۵۵۷
علم ساز آغاز کنید
اصفهان، خیابان حمزه اصفهانی، بن بست تخت جمشید(18) ، پلاک ۴
دفتر تهران: تهران، خیابان سهروردی شمالی، خیابان هویزه شرقی، پلاک 20، طبقه دوم، واحد 6
